توسط : تماشای فیلم‌های ترسناک برای بسیاری از افراد سرگرم‌کننده و هیجان‌انگیز است. اما در برخی موارد، علاقه بیش‌ازحد و غیرقابل کنترل به این ژانر ممکن است به نوعی وابستگی رفتاری منجر شود. طبق گزارش‌های رسانه‌ای و مقاله‌هایی که در وب‌سایت‌های خارجی (مانند Verywell Mind و Psychology Today) در مورد «اعتیاد به هیجان» یا «وابستگی به استرس و ترس» منتشر شده‌اند، بعضی از افراد برای تأمین نیازهای روانی خود، بارها و بارها به تماشای فیلم‌های ترسناک روی می‌آورند. در این مقاله، ضمن بررسی علل و عوارض ناشی از این مسئله، راهکارهایی برای جلوگیری از اعتیاد به فیلم ترسناک ارائه خواهیم داد.
تعریف اعتیاد به فیلم ترسناک
به‌طور رسمی، «اعتیاد به فیلم ترسناک» هنوز در هیچ کدام از دسته‌بندی‌های رسمی اختلالات روانی (مانند DSM یا ICD) نام‌گذاری و ثبت نشده است. با این حال، متخصصان بهداشت روان معتقدند که اگر تماشای فیلم ترسناک به طور مستمر و بدون کنترل انجام شود و در صورت عدم دسترسی به این محتوا، فرد دچار اضطراب یا بی‌قراری شود، می‌توان این رفتار را در دسته «وابستگی‌های رفتاری» یا «اعتیادهای رفتاری» قرار داد. در این شرایط، فرد ممکن است برای رفع تنش‌ها یا به دست آوردن احساسات مثبت، مدام به فیلم‌های ترسناک پناه ببرد و توانایی کنترل این رفتار را نداشته باشد.
چرا بعضی افراد به فیلم‌های ترسناک وابسته می‌شوند؟
- نیاز به تحریک هیجانی:
فیلم‌های ترسناک سطح بالایی از هیجان، استرس و آدرنالین را در فرد ایجاد می‌کنند. بر اساس برخی پژوهش‌های بین‌المللی، افرادی که حس ماجراجویی و هیجان‌طلبی بیشتری دارند یا به دنبال تجربه‌های احساسی شدید هستند، به احتمال بیشتری به تماشای فیلم‌های وحشت‌زا روی می‌آورند. - تخلیه روانی:
تماشای صحنه‌های ترسناک می‌تواند برای برخی افراد مثل راهی برای تخلیه‌ی اضطراب‌ها و تنش‌های درونی عمل کند. پژوهشگران در حیطه‌ی روانشناسی می‌گویند مواجهه‌ی کنترل‌شده با ترس باعث می‌شود فرد احساس تسلط بر شرایط اضطراب‌زا را تجربه کند و همین مسئله گاهی به حس آرامش پس از تماشا منجر می‌شود. اما مشکل زمانی آغاز می‌شود که فرد دیگر بدون این محرک قوی قادر به کسب حس آرامش یا هیجان نباشد. - عادت یا وابستگی:
وقتی فرد بارها و بارها به تماشای فیلم‌های ترسناک روی می‌آورد، کم‌کم سیستم عصبی او به این سطح از تحریک عادت می‌کند. در نتیجه، ممکن است هر بار به تجربه‌ی شدیدتر، صحنه‌های خشن‌تر یا داستان‌های دلهره‌آورتر نیاز داشته باشد تا همان میزان هیجان سابق را دریافت کند. این چرخه، مسیر وابستگی را تشدید می‌کند. - فرار از واقعیت:
برای برخی افراد، فیلم ترسناک راهی برای فرار موقت از مشکلات واقعی زندگی است. در حالی که این کار به طور کوتاه‌مدت می‌تواند مفید باشد، اما در بلندمدت ممکن است الگوی فرار را تشدید کند و فرد برای دور شدن از فشارهای روحی، مدام به سراغ این ژانر برود. 
نشانه‌های اعتیاد به فیلم ترسناک
- نداشتن کنترل بر زمان تماشا: فرد برنامه‌ریزی می‌کند که فقط یک فیلم کوتاه ترسناک ببیند اما ساعاتی طولانی به تماشا ادامه می‌دهد.
- احساس اضطراب در صورت نداشتن دسترسی به فیلم ترسناک: در غیاب فیلم ترسناک، بی‌قراری، تنش یا بی‌حوصلگی شدید تجربه می‌شود.
- تداخل با فعالیت‌های روزمره: تماشای فیلم‌های دلهره‌آور باعث کاهش کیفیت خواب، افت تحصیلی یا کاری و کاهش تعاملات اجتماعی شده است.
- عدم لذت از سایر سرگرمی‌ها: فرد دیگر با فعالیت‌های معمول مثل خواندن کتاب، ورزش یا دیدار با دوستان به هیجان نمی‌رسد و تنها فیلم ترسناک را ترجیح می‌دهد.
عوارض و پیامدهای منفی
- اختلال خواب و کابوس‌ها:
دیدن صحنه‌های وحشت‌زا و پردازش آن‌ها در ذهن، می‌تواند منجر به کابوس‌های شبانه، بی‌خوابی و اختلال در الگوی خواب شود. - افزایش اضطراب و استرس:
با وجود این‌که برخی افراد به دنبال ترشح آدرنالین هستند، مصرف بیش‌ازحد فیلم‌های ترسناک ممکن است سطح استرس پایه‌ی بدن را افزایش دهد و زمینه‌ساز اضطراب مزمن و حتی حملات پانیک شود. - تضعیف روابط اجتماعی:
اگر فرد بیشتر زمان خود را صرف تماشای فیلم‌های دلهره‌آور کند، ممکن است فرصت کمی برای گذراندن وقت با خانواده و دوستان داشته باشد و در نتیجه، روابط اجتماعی او تحت تأثیر قرار گیرد. - کاهش انعطاف‌پذیری روانی:
تحقیقات نشان داده‌اند که رویارویی مداوم با ترس می‌تواند در برخی افراد باعث افت مقاومت روانی شود. به عبارت دیگر، حساسیت فرد به محرک‌های منفی در زندگی روزمره افزایش می‌یابد و واکنش شدیدتری به استرس‌های عادی نشان می‌دهد.
راهکارهای جلوگیری یا کاهش اعتیاد به فیلم ترسناک
- تنظیم برنامه تماشا:
سعی کنید زمان خاصی را در هفته به تماشای فیلم ترسناک اختصاص دهید. محدودیت زمانی باعث می‌شود این رفتار تحت کنترل باقی بماند. - تنوع در سرگرمی‌ها:
به جای تمرکز صرف بر فیلم‌های وحشت‌زا، علایق و سرگرمی‌های جدیدی را تجربه کنید؛ مانند ورزش‌های گروهی، نقاشی، یادگیری ساز موسیقی یا مطالعه‌ی کتاب‌های جذاب. متنوع‌سازی فعالیت‌ها مانع از ایجاد چرخه‌ی وابستگی می‌شود. - خودآگاهی و شناسایی محرک‌ها:
دقت کنید که چه زمان‌هایی بیشتر به سمت تماشای فیلم‌های ترسناک کشیده می‌شوید. آیا بعد از یک روز پراسترس است؟ آیا وقتی احساس تنهایی می‌کنید؟ با شناسایی این محرک‌ها می‌توانید جایگزین‌های مناسب (مثل گفت‌وگو با دوست، پیاده‌روی، موسیقی آرامش‌بخش) را به کار گیرید. - تمرین مهارت‌های آرام‌سازی:
از تکنیک‌های تنفس عمیق، مدیتیشن یا یوگا استفاده کنید تا سطح استرس روزمره را کاهش دهید. این کار باعث می‌شود نیاز به هیجان شدید برای رهایی از تنش‌ها کمتر شود. - مشورت با متخصص:
اگر حس می‌کنید کنترل بر رفتار خود را از دست داده‌اید یا این عادت در زندگی شما اخلال ایجاد کرده، مراجعه به روانشناس یا روانپزشک می‌تواند مفید باشد. گفتاردرمانی و روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT) از روش‌های توصیه‌شده برای مدیریت وابستگی‌های رفتاری است.
حقایقی از تحقیقات خارجی
- طبق گزارشی در وب‌سایت Psychology Today، افرادی که هیجان‌خواهی بیشتری دارند به احتمال زیاد به ژانر وحشت گرایش پیدا می‌کنند و این وابستگی ممکن است در بین نوجوانان و جوانان شدت بیشتری داشته باشد.
- یک مطالعه‌ی درج‌شده در Journal of Media Psychology نشان می‌دهد که تماشای فیلم ترسناک می‌تواند به‌طور موقتی باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون شود؛ همین واکنش فیزیولوژیک گاهی برای برخی افراد احساس خوشایندی از هیجان به همراه دارد.
- محققان در حیطه‌ی روانشناسی رشد معتقدند اگر کودکان و نوجوانان زودهنگام در معرض محتوای ترسناک قرار بگیرند، احتمال بروز اضطراب و اختلالات خواب در آن‌ها افزایش می‌یابد.
اعتیاد به فیلم ترسناک پدیده‌ای نوظهور و کمتر شناخته‌شده در ادبیات علمی است. اگرچه این موضوع هنوز به عنوان یک اختلال مستقل به ثبت نرسیده است، اما شواهد و گزارش‌های موجود نشان می‌دهد وابستگی رفتاری به هر نوع محتوا از جمله محتوای ترسناک می‌تواند آسیب‌زا باشد. افرادی که مدام در پی تجربه‌ی هیجانات شدید از طریق فیلم‌های وحشت‌زا هستند، ممکن است با نشانه‌هایی همچون اختلال خواب، اضطراب فراگیر، کاهش تمرکز و افت کارایی مواجه شوند.
برای پیشگیری از این وضعیت و کنترل آن، می‌توان با محدود کردن زمان تماشا، متنوع‌سازی فعالیت‌های روزمره، شناخت محرک‌های درونی و برون‌ریزی احساسی سالم، گام‌های مؤثری برداشت. همچنین در صورتی که رفتار تماشای فیلم‌های ترسناک به مرحله‌ای برسد که فرد نتواند از زندگی عادی و مسئولیت‌هایش به درستی مراقبت کند، بهتر است از کمک تخصصی روانشناس، مشاور یا روانپزشک استفاده کند.
هدف نهایی آن است که تماشای فیلم‌های ترسناک به عنوان یک سرگرمی و تجربه‌ی هیجان‌انگیز باقی بماند و به مرزی نرسد که سلامت روان و کیفیت زندگی را به خطر بیندازد. در صورت حفظ تعادل و آگاهی نسبت به عوارض احتمالی، می‌توان از این ژانر جذاب لذت برد بی‌آنکه به اعتیاد رفتاری گرفتار شویم.
